چند شگردی هنری در سروده‌های صائب تبریزی و جان دان

صائب را می‌توان تواناترین شاعر در تجسم بخشیدن به معانی دقیق و مصور ساختن افکار رقیق در قالب الفاظ خواند. دیوان وی، به عنوان چیره‌دست ترین شاعر سبک هندی، مزین به تشخیص، باریک‌اندیشی، مضمون‌های بکر و بدیع، خیال‌پردازی، معانی رنگین و استعاره‌های متعالی و دور از ذهن است. در دید تازه جوی وی دنیا لبریز از شعر و زیبایی و مضمون ژرف است که با مصور ساختن آنها می توان مکررات و مالوفات خسته‌کننده را از دنیای شعر زدود. ازآنجایی‌که او زیبایی را در غرابت معنی و لفظ جستجو می‌کند، برای یافتن معنی بیگانه و ابداع تصاویر پویا - در این جهان که همه چیز در آن تکراری می نماید - اشیای بی‌جان اطراف خود را برخوردار از جان و حیات می‌کند. ویژگی‌های شعری صائب به طور چشم گیری در اشعار ماورایی(متافیزیک) جان دان، شاعر مشهور قرن هفده انگلستان، تبلور می‌یابد. از جمله ویژگی‌های بارز شعر وی می توان جناس، استعاره و تشبیهات دور از ذهن، تشخیص، ایماژ‌های غیرمنتظره و مجاز بعید را برشمرد. کلام جان دان مشحون از ظرافت و معانی و بدیع و غنی است. او برای زدودن شعر از توضیحات کلیشه‌ای و ملال‌آور پتراکی قرن شانزده و به نیت خلق مضامین بکر، استفاده از مجاز بعید متافیزیکی را برجسته‌ترین شاگرد هنری شعر خویش قرار می‌دهد. شاعر با به کارگیری این صنعت ادبی، میان دو موضوع کاملاً مختلف و ناهمگون، شباهتی زیبا می‌یابد که حاصل بازتاب تلفیق احساس و اندیشه است و به قول تی.اس.الیوت، شاعر و منتقد انگلیسی، در مقاله "شعرای متافیزیک" از برجسته‌ترین ویژگی‌های متافیزیک و راز قوت تاثیر آن است. هدف این جستار بررسی تطبیقی چند شگرد هنری مشابه در سروده‌های این دو شاعر برجسته ایرانی و انگلیسی است.